مقدمه:
اگر در دنیای هنر یا عکاسی تازه‌وارد هستید، قانون یک‌سوم یک تکنیک پایه‌ای و مفید در ترکیب‌بندی است که به شما کمک می‌کند تصاویر جذابی خلق کنید. با وجود اینکه به آن «قانون یک‌سوم» می‌گویند، بهتر است آن را بیشتر به عنوان یک راهنما در نظر بگیرید تا یک قانون سفت و سخت که مجبور به پیروی از آن باشید. هیچ قانون ثابتی در مورد اینکه چه چیزی یک ترکیب‌بندی بی‌نقص می‌سازد وجود ندارد، زیرا این موضوع سلیقه‌ای است.
ترکیب‌بندی در عکاسی متغیرهای بسیار زیادی دارد، بنابراین داشتن دستورالعمل‌هایی برای پیروی، مفید است. هرچه این راهنماها را بهتر بشناسید و درک کنید، بیشتر و شهودی‌تر از آنها استفاده خواهید کرد، آنها را مطالعه می‌کنید و به خوبی یاد می‌گیرید. خواهید دید که وقتی این راهنماها با موضوعی که از آن عکاسی می‌کنید بیشترین تناسب را داشته باشند، ناخودآگاه شروع به استفاده از آنها می‌کنید.
قانون یک‌سوم در عکاسی چیست؟
قانون یک‌سوم یک تکنیک ترکیب‌بندی است. این قانون، قاب تصویر را به یک شبکه با دو خط افقی با فاصله مساوی و دو خط عمودی با فاصله مساوی تقسیم می‌کند. روش کار به این صورت است که سوژه یا عناصر اصلی تصویر خود را روی ۴ نقطه تقاطع این خطوط، یا در امتداد خطوط عمودی یا افقی قرار دهید.
این یکی از پرکاربردترین تکنیک‌ها در عکاسی است و اغلب به عنوان پایه و اساس ترکیب‌بندی هنری شناخته می‌شود. در اینجا ویدیویی وجود دارد که برای شما آماده کرده‌ام تا تماشا کنید:
شبکه خیالی قانون یک‌سوم
با تجسم یک شبکه خیالی شروع کنید که ناحیه تصویر را به نه مربع مساوی افقی و عمودی تقسیم می‌کند. خطوط شبکه روی تصویر مانند یک صفحه بازی دوز (ایکس-او) هستند. سوژه و عناصر مهم تصویر خود را در امتداد خطوط شبکه یا نقاط تقاطع قرار دهید.
حسگر دوربین شما هر فرمتی که داشته باشد،
فول‌فریم ۳۶ در ۲۴ میلی‌متر
APS-C
میکرو چهار سوم
مربع
یا هر ابعاد دیگر
یک شبکه با خطوط افقی و عمودی با فاصله مساوی می‌تواند آن را تقسیم کند و محل قرارگیری سوژه شما را مشخص کند. اغلب دوربین‌ها یک پوشش شبکه‌ای دارند که می‌توان آن را برای منظره‌یاب و مانیتور روشن یا خاموش کرد. اینها می‌توانند زمانی که برای اولین بار شروع به آزمایش قانون یک‌سوم می‌کنید مفید باشند. دلیلش این است که می‌توانید محل چهار تقاطع شبکه را ببینید.
نیازی نیست که قانون یک سوم یا هر قانون ترکیب‌بندی دیگری را به صورت سفت و سخت اجرا کنید. این قوانین صرفاً برای راهنمایی شما هستند. اگر بتوانید سوژه تصویر خود را طوری قاب‌بندی کنید که نزدیک به یکی از نقاط تقاطع باشد، اما دقیقاً روی آن نباشد، اشکالی ندارد. نگران آن نباشید.
وقتی شروع به کار با این تکنیک ترکیب‌بندی می‌کنید، از خطوط شبکه به عنوان راهنما استفاده کنید. تمرین کنید که سوژه خود را دقیقاً روی یکی از نقاط تقاطع شبکه قرار دهید. سپس دوربین خود را کمی حرکت دهید تا سوژه شما دقیقاً روی نقطه تقاطع نباشد. آیا این کار ترکیب‌بندی شما را بهبود می‌بخشد؟ سپس دوربین خود را کمی در جهت مخالف حرکت دهید تا سوژه شما اکنون در طرف دیگر خطوط متقاطع ظاهر شود. کدام ترکیب‌بندی برای شما دلپذیرتر است؟
نکته کلیدی: وقتی روش قانون یک سوم را یاد می‌گیرید، خوب است که با آن آزمایش کنید. سعی کنید سوژه خود را در هر نقطه تقاطع یا نزدیک آنها قرار دهید و از هر کدام عکس بگیرید. سپس این تصاویر را روی رایانه خود مقایسه کنید و تصمیم بگیرید که کدام یک را بیشتر دوست دارید.
استفاده از قانون یک سوم در پرتره
در تصویر زیر، مدلی زیبا را می‌بینیم که دقیقاً در وسط قاب قرار گرفته است. پس مشکل عکس چیست؟ مدل زیباست، تصویر واضح است و نوردهی هم کاملاً درست است.
مشکل این تصویر این است که چشم بیننده، جز مرکز تصویر، جای دیگری برای تمرکز ندارد. حالا، شخص را به سمت راست منتقل کنید و کمی زوم کنید. توجه کنید که چگونه در ابتدا، توجه شما به منظرهای که مدل در ان قرار دارد، جلب می‌شود.
استفاده از قانون یک سوم در پرتره‌ها می‌تواند به شیوه‌های خلاقانه‌ی متعددی انجام شود. می‌توان چشمان فرد را در امتداد خطوط افقی بالا یا پایین و بینی او را روی خط عمودی قرار داد. این روش برای پرتره‌های کلوزآپ (نمای نزدیک) بسیار مناسب است. برای پرتره‌های نیم‌تنه یا تمام‌قد، می‌توان فرد را روی خط عمودی چپ یا راست قرار داد.
فرد را طوری قرار دهید که رو به دو سومِ دیگرِ عکس باشد. در چنین تصاویری، نگاه آنها به فضای خالی یا عناصر دیگری که ممکن است در ترکیب‌بندی شما وجود داشته باشند، معطوف می‌شود.
برای عکس‌های پرتره در فضای باز، می‌توانید از یک درخت یا شخص دیگر در خط سوم عمودی برای ایجاد تعادل در ترکیب‌بندی خود استفاده کنید. موارد متعددی را می‌توان در خط سوم دیگر قرار داد تا عکس‌های شما متعادل شوند.
نکته کلیدی: تمرین برای تشخیص اینکه کدام نقاط تقاطع برای قرار دادن سوژه‌های پرتره شما مناسب‌تر هستند، نیازمند ممارست است. با قرار دادن آنها در بخش‌های مختلف ترکیب‌بندی خود، آزمایش کنید. از شبکه (خطوط راهنما) به عنوان نقطه شروع استفاده کنید. با حرکت دادن دوربین خود به اطراف، بهترین راه برای قاب‌بندی سوژه‌های خود را پیدا کنید به طوری که آنها در هر یک از نقاط تقاطع خطوط سوم قرار گیرند. کدام موقعیت، بهترین تصویر را ایجاد می‌کند؟ آنها را در چه موقعیتی قرار می‌دهید که برای چشم دلپذیرتر باشد؟
قانون یک سوم و خط افق
هنگام قرار دادن خط افق در ترکیب‌بندی خود، از تقسیم تصویر به دو نیمه مساوی خودداری کنید. خط افق را در یک سوم بالایی یا پایینی تصویر قرار دهید. اگر خط افق بالاتر یا پایین‌تر از وسط ترکیب‌بندی قرار گیرد، عکس‌های شما بسیار بهتر به نظر می‌رسند.
هنگامی که ترکیب‌بندی‌هایی را طراحی می‌کنید که شامل خط افق هستند، سایر عناصری را که در عکس شما گنجانده می‌شوند، در نظر داشته باشید. چگونه می‌توانید از این نقاط مورد توجه استفاده کنید و آنها را در ترکیب‌بندی‌های قانون یک سوم خود بگنجانید؟ قرار دادن خط افق روی یکی از خطوط سوم، نقطه شروع خوبی است. اگر می‌توانید عنصر دیگری را نیز در صحنه بگنجانید به طوری که در امتداد یکی از خطوط سوم یا یکی از نقاط شبکه قانون یک سوم باشد، این کار را انجام دهید. این امر، یک نقطه کانونی قوی برای منظره شما خواهد بود و طراحی قوی‌تری در ترکیب‌بندی شما ایجاد می‌کند.
استفاده صحیح از این مفهوم به حفظ علاقه بیننده به تصاویر شما کمک می‌کند. معمول است که عکاسان منظره از این دستورالعمل به عنوان یک قاعده سرانگشتی هنگام ترکیب‌بندی عکس‌های خود استفاده می‌کنند.
نکته‌ی کلیدی: مانند هر نوع عکاسی دیگر، از قانون یک‌سوم برای ایجاد جذابیت بیشتر در عکس‌های منظره خود استفاده کنید. اما روی این ایده بیش از حد تمرکز نکنید. قانون یک‌سوم همیشه بهترین راه برای قاب‌بندی یک صحنه نیست. بهتر است از این قانون فقط زمانی استفاده کنید که به ایجاد حال و هوای مورد نظر شما برای عکس‌هایتان کمک کند.
استفاده از قانون یک‌سوم با سوژه متحرک:
هنگامی که از چیزی متحرک، مانند یک دوچرخه‌سوار در حال حرکت، عکاسی می‌کنید، آن را به گونه‌ای قرار دهید که دو سوم قاب در جهتی باشد که او در آن حرکت می‌کند. انجام این کار به بیننده شما این تصور را می‌دهد که سوژه شما فضای کافی برای حرکت دارد.
آنچه از آن عکس می‌گیرید، به نظر می‌رسد که به سمت فضای خالی دو سوم کادر حرکت می‌کند. این امر به تقویت توهم حرکت کمک می‌کند.
باز هم تأکید می‌شود که نباید خود را ملزم به استفاده از قانون یک سوم به این شیوه بدانید. گاهی اوقات می‌توانید سوژه‌ای متحرک را در یکی از نقاط تقاطع قرار دهید، به طوری که به نظر برسد از عکس خارج می‌شود. این امر، تصویری کاملاً متفاوت در ذهن مخاطب از عکس ایجاد می‌کند.
در عکاسی از اشیاء متحرک تکراری یا قابل پیش‌بینی، می‌توانید نحوه ترکیب‌بندی آنها را برنامه‌ریزی کنید. عکس خود را بر اساس عناصر ثابت و جایی که می‌خواهید شیء متحرک در آن قرار بگیرد، ترکیب‌بندی کنید. سپس منتظر بمانید تا شیء به آنجا برسد. باید تصور کنید که چگونه از قانون یک سوم به این شیوه استفاده کنید، زیرا سوژه شما فقط برای مدت کوتاهی در موقعیت صحیح قرار خواهد گرفت.
به خاطر داشته باشید، قانون یک‌سوم یک تکنیک ترکیب‌بندی است
همانطور که اشاره کردم، قانون یک‌سوم تکنیکی است که بهتر است به عنوان یک راهنما مورد استفاده قرار گیرد، نه یک قانون سخت‌گیرانه. این صرفاً ابزاری برای کمک به شما در ترکیب‌بندی عکس‌هایتان است. به هر صحنه‌ای که می‌خواهید از آن عکس بگیرید، نگاه کنید. در مورد بهترین نحوه ترکیب‌بندی تمام عناصر موجود در مقابل خود فکر کنید. شاید فقط یک چیز باشد که بخواهید از آن عکس بگیرید. در این صورت استفاده از قانون یک‌سوم برای ترکیب‌بندی آسان خواهد بود، اما ممکن است منجر به خلاقانه‌ترین ترکیب‌بندی نشود.
قانون یک‌سوم در واقع در مورد ایجاد تعادل بین نسبت سوژه‌ها و عناصر جالب در تصویر شماست. این قانون، توجه بیننده را به سوژه شما جلب می‌کند. اگر قانون یک‌سوم این کار را انجام نمی‌دهد، به قوانین یا تکنیک‌های ترکیب‌بندی دیگری فکر کنید که می‌توانند به شما در گرفتن یک عکس جالب‌تر کمک کنند.
نکته‌ی کلیدی: مانند هر هنر دیگری، عکاسی نیز امری سلیقه‌ای است. عکاسی، آن چیزی است که شما از آن می‌سازید، بدون آنکه مجبور باشید به قانون یک‌سوم یا هر قانون دیگری پایبند باشید. از قانون یک‌سوم به عنوان راهنمایی برای ترکیب‌بندی عکس‌های خود استفاده کنید. این قانون سابقه‌ای طولانی دارد و آزموده و معتبر است. نقاشان از دیرباز و حتی قبل از اختراع عکاسی از قانون یک‌سوم بهره می‌برده‌اند. دفعه‌ی بعدی که به یک نقاشی نگاه می‌کنید، به این فکر کنید که آیا هنرمند از قانون یک‌سوم استفاده کرده است یا خیر.
انعطاف‌پذیر باشید
از این روش به صورت انعطاف‌پذیر استفاده کنید. به این فکر کنید که می‌خواهید تصویرتان چگونه به نظر برسد. نقطه کانونی اصلی کجاست؟ آیا قانون یک‌سوم بهترین راه برای ترکیب‌بندی تصویر است؟ آن را امتحان کنید و خودتان ببینید. دوربین خود را جلوی چشمتان بگیرید یا از حالت نمای زنده با خطوط شبکه‌ای فعال استفاده کنید. آن را طوری قرار دهید که مرکز توجه روی یکی از نقاط تقاطع باشد. حالا تصمیم بگیرید که آیا بهترین کار استفاده از قانون یک‌سوم است یا خیر.
دوربین خود را کمی به چپ و راست یا بالا و پایین حرکت دهید. ببینید آیا خارج کردن نقطه کانونی تصویر از خطوط یک‌سوم یا محل تقاطع، عکس جالب‌تری ایجاد می‌کند یا نه.
آموزش قانون یک‌سوم و کسب درکی از مبانی آن، این امکان را برای شما فراهم می‌آورد که تشخیص دهید در چه مواقعی باید از این قانون بهره برد و در چه مواردی می‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. در برخی موارد، عدم استفاده از قانون یک‌سوم می‌تواند به بهبود کیفیت و جذابیت عکس‌ها منجر شود.
نکته‌ی کلیدی: این قانون را مطالعه کنید. کاربرد قانون یک سوم را تمرین کنید. این کار را برای بیشتر عکس‌هایی که می‌گیرید، به مدت یک ماه یا یک سال انجام دهید. حتی اگر مطمئن نیستید که آنچه را در نمای زنده (Live View) یا از طریق منظره‌یاب خود می‌بینید، دوست دارید. با آن آزمایش کنید. سپس عکس‌های خود را تحلیل کنید و بررسی کنید که چقدر خوب عمل می‌کند.
هنگامی که عکس‌های زیادی با استفاده از قانون یک سوم گرفتید، حسی از زمان استفاده از آن پیدا خواهید کرد. همچنین یاد خواهید گرفت که چه زمانی از یکی دیگر از قوانین ترکیب‌بندی استفاده کنید. تمرین، کلید موفقیت است. وقت بگذارید و عکس‌های زیادی بگیرید. نه به صورت تصادفی، بلکه هدفمند.
تنها به استفاده از قانون یک سوم در تمامی عکس‌ها اکتفا نکنید، بلکه قواعد ترکیب‌بندی دیگر را نیز بیازمایید. تصاویر را با یکدیگر مقایسه کنید و تصمیم بگیرید که کدام‌یک از این اصول را برای هر عکس ترجیح می‌دهید.
عکاسان اغلب آنقدر منضبط نیستند که یک رویکرد را بارها و بارها تمرین کنند تا در آن به کمال برسند. نوازندگان و سایر هنرمندان برای کسب مهارت باید تمرین کنند و سپس برای تبدیل شدن به متخصص، تمرین بیشتری انجام دهند. همین امر در مورد عکاسان نیز صدق می‌کند. نه فقط در مورد قانون یک سوم، بلکه در مورد تمام جنبه‌های این حرفه.
تمرین عملی
هدف از این تمرین، کمک به شما در مشاهده‌ی روش‌های مختلفِ به‌کارگیری قانون یک سوم برای یک سوژه است.
برای این تمرین، می‌توانید از سوژه‌ای که قبلاً استفاده کرده‌اید و از ترکیب‌بندی‌های آن چندان راضی نبوده‌اید، بهره ببرید.
به دفترچه راهنمای دوربین خود مراجعه کنید یا منوهای آن را بررسی کنید تا ببینید آیا می‌توانید الگوی شبکه‌ای (grid) را فعال کنید یا خیر. این امر به شما در ترکیب‌بندی با استفاده از قانون یک سوم کمک خواهد کرد.
سوژه‌ای را که دوست دارید پیدا کنید و با قرار دادن آن در مکان‌های مختلف درون کادر، آزمایش کنید. همچنین ارزیابی کنید که چگونه پس‌زمینه و نورپردازی با جایگذاری سوژه تعامل دارند؛ این امر به فرآیند ترکیب‌بندی، عمق می‌بخشد.
از خطوط یک سوم و نقاط تقاطع بین آنها استفاده کنید و سوژه خود را در این نقاط و در امتداد خطوط قرار دهید. ببینید با همین سوژه به چند روش مختلف می‌توانید این کار را انجام دهید.
فراموش نکنید که دوربین خود را به صورت عمودی بچرخانید یا آن را کج کنید.
یادداشت‌هایی در مورد آنچه انجام می‌دهید و دلیل آن، تهیه کنید.
